Zespół Wallenberga (zespół boczny opuszki, ang. lateral medullary syndrome, Wallenberg’s syndrome, posterior inferior cerebellar artery syndrome) – przyczyną wystąpienia zespołu Wallenberga jest najczęściej obecność zakrzepu lub zator tętnicy tylnej dolnej móżdżku, jej drobnych gałęzi lub samej tętnicy kręgowej. Jednak do zaburzeń przepływu w obrębie ww. naczyń dochodzi również wskutek rozwarstwienia, czyli odwarstwienia błony wewnętrznej naczynia od błony środkowej, rzadziej błony środkowej od przydanki z towarzyszącym (najczęściej) krwotok śródścienny oraz zwężenie światła naczynia prawdziwego. Na skutek wytworzenia kanału fałszywego oraz przerwania ciągłości śródbłonka dochodzi do powstawania skrzepliny, która może stać się źródłem zatorów w naczyniach położonych dalej od niej, co w konsekwencji może prowadzić do niedokrwienia tkanek przez nie zaopatrywanych. Rozwarstwienie jako przyczyna zespołu Wallenberga częściej obserwuje się w populacji młodszych pacjentów, często na skutek urazów. Zespół Wallenberga uznawany jest za najczęstszy zespół naprzemienny pnia mózgu oraz jednocześnie najbogatsza klinicznie postać niedokrwiennego uszkodzenia pnia mózgu, nierzadko z zajęciem móżdżku. Jak wspomniano powyżej znamienne są objawy naprzemienne: występuje ataksja móżdżkowa, niedowład podniebienia (dyzartria i dysfagia), objaw Hornera, zaburzenia czucia na twarzy po stronie ogniska oraz rozszczepienne zaburzenia czucia w obrębie kończyn i tułowia po stronie przeciwnej. Objawami tego zespołu są również zawroty, często występuje ból głowy.
Eponim „zespół Wallenberga” wywodzi się od Adolfa Wallenberga, wybitnego internisty i neurologa urodzonego w Stargardzie Gdańskim, który dokonał pełnego klinicznego opisu tego schorzenia.
Rozpoznanie zespołu Wallenberga opiera się na badaniu i ocenie klinicznej pacjenta oraz badaniach obrazowych (preferowane badanie MR głowy szczególnie w sekwencji DWI oraz badanie angio-MR lub angio-TK głowy). Obszar, który uległ niedokrwieniu w sekwencji DWI charakteryzuje się wysokim sygnałem, a w sekwencji SWI niskim sygnałem.



Case courtesy of G Balachandran, From the case https://radiopaedia.org/cases/12162 rID: 12162
Podsumowanie objawów w przebiegu zespołu Wallenberga:
- zawroty głowy i oczopląs (najczęściej bijący w stronę kierunku patrzenia)
- dysfonia, dyzartria, dysphagia (z zaburzenonym odruchem połykania)
Ponadto po stronie uszkodzenia:
- tożstronna ataksja z tendencją do upadków na stronę przeciwną
- ból lub parestezje okolicy twarzy z zaburzeniem czucia
- zaburzenie czucia smaku
- objaw Hornera tożstronnie
Po stronie przeciwnej do uszkodzenia występują:
- zaburzone czucie temperatury, szczególnie na kończynach górnych i dolnych
- najczęściej dyskretny niedowład połowiczy lub brak niedowładu
Diagnostyka różnicowa zespołu Wallenberga obejmuje między innymi:
- migrenę
- stwardnienie rozsiane
- krwiak podtwardówkowy
- krwotok podpajęczynówkowy
- toczeń układowy
- udar niedokrwienny z obszaru zaopatrywania tętnicy środkowej lub podstawnej mózgu
Do czynników ryzyka zespołu Wallenberga zalicza się między innymi nadciśnienie tętnicze, palenie wyrobów tytoniowych, cukrzyca, urazy głowy i szyi, zespół Marfana, czy Ehlersa-Danlosa.
Zespół Wallenberga jest najczęstszym zespołem związanym z udarem niedokrwiennym tylnego kręgu unaczynienia mózgu. Przyjmuje się, że ok 20% udarów niedokrwiennych mózgu ma miejsce właśnie w tylnym obszarze unaczynienia, z czego około połowa prezentuje się w postaci zespołu Wallenberga.