Podstawy RTG klatki piersiowej

Mini kompendium wiedzy

Zdjęcia RTG z uwzględnieniem anatomii prawidłowej klatki piersiowej

1. Żyła główna górna

2. Prawy przedsionek

3. Żyła główna dolna

4. Łuk aorty

5. Pień płucny

6. Uszko lewego przedsionka

7. Lewa komora

1. Lewy przedsionek

2. Lewa komora

3. Żyła główna dolna

4. Prawa komora

5. Prawa tętnica płucna

6. Lewa tętnica płucna

7. Aorta

Case courtesy of Dr Vincent Tatco, <a href=”https://radiopaedia.org/?lang=us”>Radiopaedia.org</a>. From the case <a href=”https://radiopaedia.org/cases/46331?lang=us”>rID: 46331</a>

Projekcja

Termin ten określa położenie pacjenta względem źródła promieniowania i kasety. Podstawowe projekcje to tylno-przednia (w skrócie PA), gdy pacjent stoi tyłem do źródła promieniowania i przednio-tylna (w skrócie AP), gdy pacjent stoi tyłem do kasety, a przodem do źródła promieniowania.  Najczęściej wykorzystywaną projekcją podczas obrazowania klatki piersiowej jest projekcja PA. Wykonywanie projekcji AP jest niekiedy konieczne u pacjentów w ciężkim stanie, pozostających w pozycji leżącej. Czasami dla precyzyjnego ustalenia położenia niektórych struktur konieczne jest wykonanie dodatkowo zdjęcia w projekcji bocznej.

Prawidłowy radiogram klatki piersiowej w projekcji PA.

Case courtesy of Dr Usman Bashir, <a href=”https://radiopaedia.org/?lang=us”>Radiopaedia.org</a>. From the case <a href=”https://radiopaedia.org/cases/18394?lang=us”>rID: 18394</a>

Rotacja

ocenia wzajemny stosunek pomiędzy pacjentem a aparatem do wykonywania zdjęć rentgenowskich. W warunkach prawidłowych ułożenie to powinno być równoległe. W sytuacji gdy któryś z brzegów ciała pacjenta jest położony bliżej aparatu, niż drugi zdjęcie takie określa się mianem zrotowanego. Jeśli rotacja jest znaczna może dojść do sytuacji, w której ważne struktury, takie jak serce, wnęki płucne czy kopuły przepony na tyle odbiegają od oczekiwanego obrazu, że ich ocena staje się niemożliwa.

Zdjęcie zrotowane w prawo. Przyśrodkowe końce obojczyków (niebieskie)nie znajdują się w równej odległości od linii pośrodkowej wyznaczonej przez wyrostki kolczyste (żółta przerywana linia). Tchawica sprawia wrażenie  przesuniętej  w prawo, jednak stopień tego  przemieszczenia jest zgodny z wielkością rotacji.

Case courtesy of Dr Jeremy Jones, <a href=”https://radiopaedia.org/?lang=us”>Radiopaedia.org</a>. From the case <a href=”https://radiopaedia.org/cases/32573?lang=us”>rID: 32573</a>

Ekspozycja

pojęcie to wykorzystuje się do opisu jakości zdjęcia rentgenowskiego, czyli energii promieniowania, które dotarło do ciała pacjenta, a następnie do kasety. Zależy ona w dużej mierze również od czasu naświetlania. Prawidłowa ekspozycja pozwala na wyraźne uwidocznienie zarysu lewej kopuły przepony oraz kręgów piersiowych na tle sylwetki serca. Zarówno zdjęcia przeeksponowane, jak i niedoeksponowane mogą utrudniać ocenę wielu struktur klatki piersiowej.

Zdjęcie przeeksponowane.

Case courtesy of Dr Balint Botz, <a href=”https://radiopaedia.org/?lang=us”>Radiopaedia.org</a>. From the case <a href=”https://radiopaedia.org/cases/68874?lang=us”>rID: 68874</a>

Wypełnienie płuc powietrzem

oceny zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej najłatwiej dokonuje się, gdy pacjent w trakcie jego wykonywania weźmie głęboki wdech. Stopień wypełnienia płuc ocenia się na podstawie liczby widocznych tylnych żeber. W idealnej sytuacji powinno być ich widocznych 10 par, jednak z reguły 8-9 w zupełności wystarcza dla dokonania precyzyjnej oceny. 

Przejaśnienie

obszar na zdjęciu rentgenowskim, który sprawia wrażenie ciemniejszego w stosunku do sąsiednich struktur. Powstaje w wyniku dotarcia dużej ilości promieniowania do odbiornika.

Zacienienie

obszar jaśniejszy na zdjęciu rentgenowskim, do którego dotarła niewielka ilość promieniowania, na skutek jego wcześniejszego zaabsorbowania przez tkanki. Większość guzów oraz zmian zapalnych przyjmuje właśnie postać zacienień. Dla zrozumienia pojęć takich jak przejaśnienie czy zacienienie należy uświadomić sobie, że uzyskiwane zdjęcia rentgenowskie są negatywem.

Artefakt

przejaśnienie lub zacienienie o mniej lub bardziej określonym kształcie odpowiadające nieistniejącej w rzeczywistości strukturze. Artefakty mogą utrudniać interpretację zdjęcia rentgenowskiego przysłaniając różne zmiany w obrębie klatki piersiowej lub imitując istnienie pewnych patologii, dlatego należy zdawać sobie sprawę z możliwości ich pojawienia się. 

Artefakt związany z obrazem kratki przeciwrozproszeniowej. Kratki przeciwrozproszeniowe wykorzystywane są w celu poprawienia jakości obrazu zapewniając skuteczną redukcję promieniowania rozproszonego. Ich niewłaściwe dopasowanie może skutkować jednak pojawieniem się artefaktów, takich jak na powyższym zdjęciu.

Case courtesy of Benjamin Wilson, <a href=”https://radiopaedia.org/?lang=us”>Radiopaedia.org</a>. From the case <a href=”https://radiopaedia.org/cases/57115?lang=us”>rID: 57115</a>

Schemat ABCDEFGH

jeden z podstawowych schematów wykorzystywanych podczas opisywania zdjęcia rentgenowskiego. Postępowanie zgodnie z nim zmniejsza ryzyko związane z możliwością pominięcia jakiejś struktury podczas wykonywania opisów oraz pozwala usystematyzować pracę.

A – airways (drogi oddechowe)

B –  bones (kości)

C – cardiac silhouette (sylwetka serca)

D – diaphragm (przepona)

E – edges and external soft tissues (kąty, tkanki miękkie)

F – fields (pola płucne)

G -gastric bubble (bańka żołądka) lub gadgets (rurki, sondy itp.)

H – hilum (wnęki)

Układy oceniane podczas interpretacji zdjęcia rentgenowskiego klatki piersiowej: oddechowy, sercowo-naczyniowy, kostny i pokarmowy. 

Wskaźnik sercowo-płucny (wymiar Groedla)

określa stosunek najszerszego wymiaru poprzecznego serca do najszerszego wewnętrznego wymiaru klatki piersiowej (z reguły mierzonego na wysokości prawej kopuły przepony). U dorosłego człowieka na standardowym zdjęciu rentgenowskim w projekcji PA powinien on wynosić maksymalnie 0,5, a jeśli jest większy może świadczyć o powiększeniu sylwetki serca. Wyjątek stanowią dzieci, u których wymiar Groedla w warunkach prawidłowych przekracza 0,5 oraz zdjęcia AP, na których serce jest z reguły większe.

Pomiar wskaźnika sercowo-płucnego- na zdjęciu prawidłowy, < 0,5.

Case courtesy of Assoc Prof Frank Gaillard, <a href=”https://radiopaedia.org/?lang=us”>Radiopaedia.org</a>. From the case <a href=”https://radiopaedia.org/cases/12334?lang=us”>rID: 12334</a>

Objaw sylwetki

zatarcie prawidłowych konturów sylwetki serca na skutek toczącego się w jego pobliżu (np. w obrębie płuc) procesu chorobowego. Przykładowo, rozwijające się płatowe zapalenie płuc sprawia, że gęstość radiologiczna płuc oraz serca lub przepony stają się zbliżone, a ich interpretacja jest utrudniona. 

Widoczne zacienienie w środkowym płacie płuca prawego uniemożliwiające ocenę prawego konturu serca.

Case courtesy of Dr Ian Bickle, <a href=”https://radiopaedia.org/?lang=us”>Radiopaedia.org</a>. From the case <a href=”https://radiopaedia.org/cases/59398?lang=us”>rID: 59398</a>

Pojęcia wykorzystywane do opisu widocznych patologii:

linia – zacienienie linijne o grubości < 2 mm

pasmo/ smuga – zacienienie linijne o grubości 2-5 cm

zagęszczenie – obszar o wzmożonej gęstości radiologicznej powstający na skutek zajęcia powietrznych przestrzeni pęcherzyków płucnych przez materiał zapalny

guzek – zacienienie o średnicy do 3 cm; większe zacienienia określa się jako masy