Szyjnopochodny ból głowy

WPROWADZENIE

Szyjnopochodny ból głowy – nie jest traktowany jako oddzielna jednostka chorobowa, a rozumiany jest jako zespół objawów. Zbiór dolegliwości obejmuje głowę (okolica czołowa, potyliczna, ciemieniowa, skroniowa), okolicę oczodołową, odcinek szyjny kręgosłupa. Jest to rzadki, przewlekły ból głowy występującym najczęściej u osób w wieku od 30 do 44 lat. Dotyka on w mniej więcej takim samym stopniu mężczyzn i kobiety.

Ból opisywany przez pacjentów ma charakter rozpierający lub uciskający, tępy – nie jest pulsujący; ma lokalizację jednostronną (w większości przypadków i przez większość czasu). Bólowi głowy towarzyszą dolegliwości bólowe odcinka szyjnego kręgosłupa, a te najczęściej są wynikiem zmian urazowych bezpośrednich, wtórnych lub zmian zwyrodnieniowych, degeneracyjnych. Zakłada się, że ból głowy w przypadku szyjnopochodnego bólu głowy bierze swoje korzenie jak nazwa wskazuje w zmianach strukturalnych układu mięśniowo-szkieletowego szyi.

ROZPOZNANIE

• Kliniczne i/lub neuroradiologiczne objawy choroby lub uszkodzenia części szyjnej rdzenia lub miękkich tkanek szyi, które mogą wywołać ból głowy (szczególnie do tych zaliczyć się mogą przebyte złamania, infekcje, zmiany nowotworowe, zmiany zwyrodnieniowe w tym reumatoidalne, spondyloza szyjna, zmiany zapalne kości i chrząstki)
• co najmniej 2 z następujących:
  • korelacja czasowa między zwiększonymi dolegliwościami odcinka szyjnego kręgosłupa, a bólami głowy (początek bólu głowy o wyżej podanej charakterystyce wiąże się z początkami dolegliwości ze strony odcinka szyjnego kręgosłupa)
  • można obserwować zmniejsznie dolegliwości bólowych wraz z wycofaniem dolegliwości ze strony odcinka szyjnego kręgosłupa
  • ograniczona ruchomość szyi i nasilenie bólu głowy pod wpływem manipulacji ręcznych
  • wycofanie bólu pod wpływem blokady nerwowej korzeni nerwowych odcinka C2/C3 rdzenia kręgowego np. z użyciem lidokainy
• szyjnopochodny ból głowy może być rozpoznany, gdy wykluczono inne możliwe przyczyny ww. dolegliwości

PATOMECHANIZM

Chociaż patomechanizm szyjnopochodnych bólów głowy nie został jednoznacznie wyjaśniony, wydaje się, że najważniejszy udział w tym procesie ma ucisk przewlekły lub urazowy odcinka C2-C3 rdzenia kręgowego. Najczęstszymi wymienianymi patologiami są konflikty kostno-naczyniowe, wyrośla kostne wyrostków poprzecznych, wypadnięcie jądra miażdżystego, czy przerzuty do kości.

Promieniowanie bólu do okolicy czołowej, ciemieniowej, oczodołowej (zakres unerwienia n. V) wynika z anatomicznej bliskości i interakcji miedzy czuciowymi korzeniami rdzeniowymi C1-C3 a jądrem czuciowym zstępującym nerwu trójdzielnego.

Jednym z kryteriów rozpoznania szyjnopochodnych bólów głowy jest przebyty uraz odcinka szyjnego kręgosłupa. Jednym z najczęściej wymienianych urazów jest whiplash injury, do którego dochodzi w procesie nagłego pogłębienia lordozy odcinka szyjnego z następczym wyrównaniem do pierwotnej pozycji. Uraz tego typu może pozostać nieuchwytnym w badaniu radiologicznym. Innymi możliwymi urazami są: zaburzenia układu szczytowo-obrotowego lub zmiany w obrębie stawów międzywyrostkowych C3-C4.

OBJAWY

Jednostronny ból szyi i/lub głowy (stałość co do strony najczęściej u danego pacjenta); charakter bólu: tępy, głęboki, rwący (nie jest pulsujący); poza promieniowaniem od szyi do głowy, może również obejmować bark lub ramię; czas trwania bez leczenia – od kilkudziesięciu minut do godzin a nawet dni; kilka razy w tygodniu; ból może być wywoływany ruchem głowy jak podczas spoglądania w niebo na przelatujący samolot, ale również innymi ruchami głowy oraz przy uciskaniu wcześniej wspomnianych regionów szyi oraz głowy.

Do często wymienianych objawów towarzyszących należą:

• zawroty głowy
• zaburzenia widzenia oka po stronie bólu
• nudności/wymioty
• światłowstręt/dźwiękowstręt
• objawy wegetatywne po stronie bólu