Stwardnienie rozsiane

Stwardnienie rozsiane (SM) to najczęstsza nieurazowa przyczyna niepełnosprawności ludzi młodych. Wyraźnie zaznacza się przewaga kobiet nad mężczyznami w zapadalności na tę chorobę, a stosunek kobiet do mężczyzn szacowany jest na 2,5-3 : 1. Szczyt zapadalności na SM przypada na 20 – 40 rok życia.

SM jest chorobą przewlekłą o podłożu autoimmunologicznym, zapalnym i demielinizacyjnym. Etiologia choroby wciąż nie została w pełni wyjaśniona. Objawy kliniczne są rezultatem uszkodzenia osłonek mielinowych oraz aksonów.

Zmiany demielinizacyjne pod postacią tzw. „plak” w przebiegu choroby ulegają rozsianiu w przestrzeni i czasie, co stanowi charakterystyczny objaw dla SM. Rozsianie w przestrzeni rozumiane jest jako obecność zmian radiologicznych w więcej niż jednej charakterystycznej dla SM lokalizacji.

Do typowych lokalizacji zalicza się następujące:

• podkorowe,
• okołokomorowe,
• podnamiotowe
• w rdzeniu kręgowym

Co istotne, do stwierdzenia rozsiania w przestrzeni wystarczy jedna zmiana w przynajmniej 2 z wyżej wymienionych lokalizacji. Te precyzyjnie określone obszary znajdują się zatem w obrębie mózgowia i dowolnego odcinka rdzenia kręgowego. „Plaki” w SM oceniane są w rezonansie magnetycznym w sekwencji T2 – przedstawiają się jako hiperintensywne zmiany (jasne).

Z kolei rozsianie w czasie rozumiane jest jako występowanie przynajmniej 2 rzutów choroby w odstępach czasu.

Do rozpoznania choroby (najczęstszej postaci SM – postaci rzutowo-remisyjnej) wymagane jest zatem stwierdzenia rozsiania w czasie i przestrzeni. Obserwacja i kliniczny obraz pacjenta ma również kluczowe znaczenie, ponieważ już w przypadku wystąpienia 2 rzutów choroby o objawach z przynajmniej dwóch różnych ognisk można rozpoznać te chorobę.

W przypadku gdy dochodzi do wystąpienia drugiego rzutu pod tą samą postacią kliniczną (np. niedowład kończyny), niezbędne wymagane jest potwierdzenie rozsiania w czasie z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego.

W praktyce klinicznej jednak przed postawieniem rozpoznania stwardnienia rozsianego często wykonuje się zdjęcie MR celem wykluczenia innych potencjalnych przyczyn obrazu klinicznego pacjenta.

Jeśli pacjent w przebiegu pierwszego w życiu rzutu ma objawy kliniczne z dwóch różnych ognisk (np. niedowład kończyny górnej prawej i kończyny górnej lewej) niezbędne jest dodatkowo wykazanie obecności rozsiania w czasie, do czego służy rezonans magnetyczny, tj. wykazanie tzw. „świeżych”, wzmacniających się ognisk oraz starych ognisk, nieulegających wzmocnieniu.

Co w przypadku, gdy pierwszy rzut pacjenta przedstawiany klinicznie jako objaw z jednego ogniska? Wówczas konieczne jest stwierdzenie rozsiania w przestrzeni i czasie.

Jakie jest znaczenie wykrycia prążków oligoklonalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym? Prążki oligoklonalne zgodnie z kryteriami rozpoznania SM po korekcji z 2017 stanowić mogą substytut dla określenia rozsiania w czasie. Oznacza to w praktyce, że pacjent z pierwszym rzutem SM z jednego ogniska oraz stwierdzeniem rozsiania w przestrzeni w MR przy jednoczesnej obecności prążków oligoklonalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym może mieć postawione rozpoznanie stwardnienia rozsianego.