Jak rozpoznać złamanie na zdjęciu RTG?

Właściwa ocena układu mięśniowo-szkieletowego i opisywanie złamań rozpoczyna się od ewaluacji objawów klinicznych prezentowanych przez pacjenta. Wywiad i badanie fizykalne, ale również takie czynniki jak wiek i płeć pacjenta pomagają w wyborze odpowiedniej metody obrazowania i są niezbędne do kompleksowego opisu badań radiologicznych. Dokładny wcześniejszy wywiad i badanie fizykalne w znacznym stopniu ułatwiają również pojęcie decyzji o konieczności dodatkowego obrazowania lub wykonania zdjęcia porównawczego.

Informacje ogólne

Układ mięśniowo-szkieletowy – co oceniamy?

Prawidłowe ustawienie

Gęstość kości

Warstwę korową

Tkanki miękkie

Ustawienie

Zawsze nalży sprawdzić, czy powierzchnie stawowe zobrazowanego stawu stykają się ze sobą prawidłowo. Jakiekolwiek zmiany anatomicznego ustawiania sugerują złamanie, zwichnięcie lub podwichnięcie. Zwichnięciem nazwany sytuację, w której 2 kości, które pierwotnie stanowiły staw, nie łączą się ze sobą. Podwichnięcie występuje, jeśli między 2 kośćmi, które wcześniej stanowiły staw, występuje jedynie częściowy kontakt.

Uważnie przyjrzyj się przestrzeni międzystawowej, aby nie przeoczyć patologii, takich jak: zwężenia szpary stawowej, kościotworzenia, zmian osteolitycznych, zniszczenia kory stawowej.

Gęstość kości

Zmieniona gęstość, rozlana lub ogniskowa może być objawem wielu patologii, m.in. przerzutów nowotworowych, osteoporozy, jałowej martwicy kości, choroby Pageta, nadczynności przytarczyc czy zapalenia kości i szpiku.

Warstwa korowa

Prześledź uważnie warstwę korową (kontury) każdej kości. Czasami jedyną oznaką złamania lub innej patologii może być nagły brak ciągłości warstwy korowej, który może być powiązany z ostrym, kątowym zagięciem prawidłowego konturu kości.

Jeśli występuje złamanie, jego brzegi są zwykle nierówne i poszarpane, a linia złamania ma prostszy przebieg i jest bardziej przejrzysta (na zdjęciu bardziej czarna) niż naturalnie występujące linie.

Prawidłowo powinieneś / powinnaś też widzieć połączenie między warstwą korową a szpikiem, który na zdjęciu RTG znajduje się wewnątrz korowej powłoki i ma wygląd szarego materiału przetykanego siatką z beleczek kostnych.

Tkanki miękkie

Zwróć uwagę na obecność obrzęku, ciał obcych, wysięku do stawów, zaniku pasm tłuszczowych, czyli pośrednie objawy złamania, które często z nim współwystępują. RTG nie wykazuje dużej czułości w ocenie tkanek miękkich układu mięśniowo-szkieletowego. W przypadku wątpliwości należy poszerzyć diagnostykę wykonując rezonans magnetyczny.

Opisywanie złamania – od czego zacząć?

I. Oceniając zdjęcie RTG układu mięśniowo-szkieletowego zawsze na początku sprawdź:

1. Dane pacjenta (imię i nazwisko, data urodzenia, numer identyfikacyjny)

2. Datę i czas wykonania RTG

3. Zobrazowany obszar ciała

4. Poprawność wykonanego zdjęcia:

– projekcje: do oceny większości zmian urazowych wystarczają radiogramy wykonane w dwóch prostopadłych projekcjach (zazwyczaj AP i bocznej) pod kątem 90° w stosunku do siebie

– jeśli jest obecne złamanie – staw po jego obu stronach powinien być widoczny

-rotacja: nawet niewielka rotacja może w znaczący sposób zaburzyć prawidłowy obraz anatomiczny

-penetracja: wszystkie elementy tworzące obraz muszą być dobrze widoczne

II. Jaki to rodzaj złamania?

Złamanie może być całkowite:

poprzeczne: linia złamania przebiega pod kątem prostym do trzonu kości

skośne: linia złamania przebiega skośnie do trzonu kości

spiralne: powstaje na skutek urazu skręcającego lub obrotowego

wieloodłamowe: gdy występują więcej niż 2 odłamy

lub niecałkowite:

typu zielonej gałązki

złamanie typu “torus”

złamanie typu “bowing”

Dzieci narażone są również na złamania obejmujące płytkę wzrostową. Przydatną klasyfikację urazów dotyczących chrząstki wzrostowej, przynasady i nasady zaproponowali Salter i Harris:

Typ I: złamanie samej płytki nasadowej

Typ II: złamanie płytki nasadowej i przynasadowych

Typ III: złamanie płytki nasadowej i nasady

Typ IV: złamanie płytki nasadowej, przynasady i nasady

Typ V: zmiażdżenie płytki nasadowej

III. Gdzie jest złamanie?

Opisz, w której części kości znajduje się złamanie. Możesz użyć określeń takich jak część proksymalna, środkowa lub dystalna. W niektórych przypadkach do opisu użyj anatomicznych nazw części kości np. głowa, wyrostek, szyjka, guzek. Nie zapomnij sprawdzić, czy linia złamania przekracza powierzchnię stawową – jest to ważne, ponieważ może mieć decydujący wpływ na metodę leczenia.

IV. Jaki jest stosunek między odłamami?

przemieszczenie: zawsze opisujemy przemieszczenie fragmentu dystalnego względem proksymalnego

ustawienie kątowe: opisuje kąt między odłamem bliższym i dalszym

skrócenie: określa wielkość nakładania się odłamów złamania

rotacja: określa orientację stawów względem siebie na obu końcach złamanej kości (zwykle dotyczy kości długich)

V. Czy występują jakieś inne nieprawidłowości?

Nie zapomnij sprawdzić, czy linia złamania przekracza powierzchnię stawową – jest to ważne, ponieważ może mieć decydujący wpływ na metodę leczenia. Sprawdź, czy jest to jedyne złamania. Warto zrobić zdjęcie RTG wszystkich okolic ciała, w których podejrzewamy, że może być złamanie. Jeszcze raz oceń złamaną kość pod kątem nieprawidłowości i radiologicznych objawów chorób, mogących zwiększać łamliwość kości.

Zapamiętaj!

Stosując schematy oceny zdjęć radiologicznych minimalizujesz ryzyko przeoczenia złamania i innych nieprawidłowości.
Zawsze należy zacząć od sprawdzenia danych pacjenta i daty wykonanego badania.
Porównuj zawsze wszystkie wykonane projekcje – ocena jednej nigdy nie jest wystarczająca.
U dzieci często konieczne jest uzyskanie do porównania zdjęć zdrowej, nieuszkodzonej kończyny. Porównanie obecnego RTG z poprzednim badaniem może okazać się bardzo pomocne.